Linia męska og. Everdy Teleke

Kolejną starą i cenną linią męską w historii hodowli koni achał-tekińskich, a zarazem jedną z obecnie najrzadziej występujących, jest ród ogiera Everdy Teleke. Ten niewysoki, ale ekstremalnie typowy i urodziwy reproduktor, charakteryzował się dużym podobieństwem do swego słynnego dziadka Boinou, na którego był inbredowany w stopniu II - III. Ciemno-jeleniej maści ogier, urodził się w 1914 roku w Turkmenii jako syn Dovlet Ishana i klaczy o takim samym jak nasz bohater imieniu - Everdy Teleke, córki Boinou.

Everdy Teleke ur. 1914 (Dovlet Ishan - Everdy Teleke),
fot. z archiwum Ługowskiego Konnego Zawoda

Mimo bardzo wyrazistego i egzotycznego typu rasowego, Everdy Teleke nie był pozbawiony wad, a jedno z jego najlepiej zachowanych zdjęć (widoczne powyżej), prezentuje go w niezbyt fortunny sposób. Tak czy inaczej jego unikalne piękno, dzielność na torze i wspaniały rodowód, sprawiły że dostał szansę w hodowli, a w 1929 roku został zakupiony do Aszchabadzkiego Konnego Zawoda i uzupełnił tamtejszą kolekcję wybitnych reproduktorów. Jako samodzielna linia, ród ten figuruje dopiero w V tomie Księgi Stadnej wydanej w 1975 roku, ale pierwsze wzmianki o Everdy Teleke jako ewentualnym pretendencie do kontynuacji dziedzictwa Boinou i Dovlet Ishana, pojawiają się ponad 20 lat wcześniej, w IV tomie Księgi. Już w tamtym okresie zwracał na siebie uwagę wyróżniającym się potomstwem - wśród jego synów najjaśniej błyszczeli: Kara Kush, Mamed Amin, Dor Kush, Mele, Lachin, Ruslan, Teleke i Kizyl.

Arsenal - prawnuk Everdy Teleke po mieczu i po kądzieli - syn Skaka,
fot. z archiwum Ługowskiego Konnego Zawoda

Ale Everdy Teleke to nie tylko ogiery. Z jego licznych córek kilka założyło własne linie żeńskie. Mowa o Airmie, Atabai i Keik. Siwa Airma, której kariera matki stadnej rozkwitła w Kazachstanie, a dokładnie w Dżambulskim Konnym Zawodzie, była babką cenionego reproduktora Arsenala - kryjącego na ziemiach swoich przodków, w Turkmenii. Zapisana pod numerem 334 w III tomie Księgi Stadnej Murad, jest z kolei odpowiedzialna za to, że kilka pokoleń później, pojawiły się na świecie dwie doskonałe klacze - Melekush i Passiya - na stałe zapisane na kartach achał-tekińskiej historii dzięki swemu cennemu potomstwu. Inną zasłużoną córką Everdy Teleke jest klacz o imieniu Ene, która dała epokowego reproduktora Birguta - ojca wspaniałej trójki pełnego rodzeństwa, jakim byli: Derbi, Ovlak Sakar i kura znosząca złote jajka - Pobeda. Warto wspomnieć także wnuczkę ostatniej córki (Ezgermek) bohatera tego wpisu - siwą Yagyn, również wytypowaną na założycielkę własnej rodziny żeńskiej.

Wracając do głównego wątku, czyli męskiego dziedzictwa Everdy Teleke, to największy wpływ na zachowanie tej krwi w rasie mieli Mele oraz Kizyl. Do naszych czasów ród w prostej linii przetrwał tylko dzięki temu ostatniemu, choć jako jedyny ze swych pretendujących do objęcia tronu półbraci, był w całkowicie odmiennym typie niż jego egzotyczny, szlachetny ojciec. Był mocniejszy i cięższy, o wiele mniej wyrafinowany pod względem typu rasowego. Nie przeszkodziło mu to jednak finalnie zostać tak naprawdę jedynym spadkobiercą tego rodu. Co więcej, jeden z jego synów - Skak - stał się fundamentem kolejnej linii męskiej, choć istnieją spekulacje, że tak naprawdę pochodził on po Fakir Sulu, z którym łączy go uderzające podobieństwo. Historia Skaka będzie jednak opowieścią na odrębny wpis.

Kara Kush ur. 1925 (Everdy Teleke - Mulla Begench (Durdy Niyaz)),
fot. z archiwum A. Klimuka

Chociaż zabezpieczenie linii przed wygaśnięciem przypisać można tylko Kizylowi, to warto wspomnieć o jednym z pierwszych synów Everdy Teleke, który nie miał zbyt wiele szczęścia i jego krew dość szybko zniknęła z rasy. Czarny jak smoła - co sugeruje zresztą jego imię - Kara Kush, przyszedł na świat w 1925 roku i został zarejestrowany w III tomie Księgi pod numerem 125. Był żywą kopią ojca, niestety także pod względem wad budowy, ale okazało się, że ma ogromny talent do ścigania się i na aszchabadzkim torze radził sobie wyśmienicie. Unikalny typ rasowy i sukcesy w gonitwach sprawiły, że stał się ulubieńcem Turkmenów. Jako pięciolatek poszedł w ślady ojca i trafił do stajni czołowej Aszchabadzkiego Konnego Zawoda, a po kilku latach został sprzedany do kołchozu im. M.I. Kalinina. Pośród jego potomstwa pewne nadzieje ulokowano w Kara Kunonie (nr 420) i Kara Kushu (nr 414), ale pierwszy z nich pokazał się głównie jako ojciec klaczy, a drugi co prawda doczekał się syna, ale niestety nie zasłużył się on niczym specjalnym i geny Kara Kusha rozpłynęły się w mrokach historii. Zostały po nim zdjęcia, dyplom z wystawy na której w 1940 roku został czempionem oraz wspomnienia - wybitny rosyjski hodowca Alexandr Klimuk stwierdził, że gdyby Kara Kush żył w naszych czasach, bez zawahania zdecydowałby się go użyć na swoich klaczach.

Fantaziya ur. 1961 (Taimaz - Fergezel),
fot. z archiwum VNIIK

Rok młodszy od Kara Kusha, bo urodzony w 1926 roku, obiecujący ogier Mamed Amin, mimo dochowania się trzech uznanych do hodowli synów, nie przedłużył linii. Swą obecność zaznaczył jednak w żeńskiej części swojego potomstwa, w postaci córki o imieniu Mama Gezel. Ta gniada klacz przyszła na świat w 1942 roku w Aszchabadzkim Konnym Zawodzie i pochodziła od doskonałej i zasłużonej, późniejszej założycielki własnej rodziny - kl. Gezel, która dała rasie jednego z jej najwybitniejszych przedstawicieli, ogiera Gelishikli. Mama Gezel okazała się świetną "producentką" matek stadnych, jej córki dodały nowej jakości achał-tekińskiemu pogłowiu. Najstarsza z nich, Fergezel (po Fakir Sulu) przywieziona z Turkmenii do stadniny w Tiersku, dała w swej karierze 13 źrebiąt, w tym przepiękną czempionkę Fantaziyę (matkę doskonałej Feyi II), Fargonę, dzięki której cenne geny trafiły do USA oraz Fakiyę - matkę dwóch wybitnych reproduktorów - Dagestana i Turali. Kolejną córką Mama Gezel zasługującą na wzmiankę jest urodzona w 1954 roku, siwa Keshte (po Kir Sakar) - babka uznanego do hodowli og. Final. Rok od niej młodsza, jej pełna siostra Kaimak jest z kolei babką reproduktora Fosfora, syna wspomnianego wyżej Finala, przez co niósł on w sobie interesujący inbred na córkę Mamed Amina i Gezel. Według pewnych źródeł, Mamed Amin był także ojcem kl. Mantiya, matki Almaza, dzięki któremu odrodziła się linia Ela. Oficjalnie jednak o tej klaczy wiadomo tylko jak ma na imię oraz kiedy się urodziła, a pochodzenie jest nieznane.

Taimaz ur. 1953 (Tetir - Kepter Tai),
fot. z archiwum VNIIK

Innym reproduktorem po Everdy Teleke, który nie doczekał się kontynuatorów swojego dorobku, ale za to pozostawił ślad w matkach, jest urodzony w 1929 roku, ciemno-jeleni Teleke. Jeden z jego wnuków, wyhodowany w turkmeńskim kołchozie "Lenin-Ely", a kryjący w Tierskim Konnym Zawodzie Taimaz, zostawił po sobie dwie wspaniałe córki. Mowa o wspomnianej kilka zdań wcześniej Fantazii, która tym samym niesie w swoim rodowodzie inbred na Everdy Teleke oraz o Dorbaital, matce dobrych klaczy w postaci: Dari (potomstwo w Europie i USA), Djulfy (matka reproduktora Kyrgi) i Djamal. Przedwcześnie padły Taimaz doczekał się również syna - zjawiskowego ogiera maści perlino o imieniu Karat. Został on jednak sprzedany w 1965 roku do niemieckiego cyrku i z jego potomstwa wyróżniła się jedynie wyżej już wspomniana Fakiya (kolejny inbred na Everdy Teleke) oraz ogier Kristall, po którym uzyskano tylko jedno źrebię, klaczkę.

Mele ur. 1928 (Everdy Teleke - Anna),
fot. z archiwum VNIIK

Częściowe oczekiwania w temacie podtrzymania wyjściowej linii Everdy Teleke, spełnił jego zjawiskowy syn, reproduktor Mele. Ten jeleniej maści ogier urodził się w 1928 roku w Turkmenii. Zarejestrowany został w III tomie Księgi Stadnej pod numerem 028, w osobnym dziale przeznaczonym dla koni z udziałem obcej krwi, zazwyczaj pełnej krwi angielskiej. Według tego zapisu Mele pochodził od klaczy Anna, córki folbluta Galakhada i klaczy achał-tekińskiej. Jednak zapis w dokumentacji hodowlanej Aszchabadzkiego Konnego Zawoda, gdzie Mele trafił w 1934 roku oraz świadectwo Vladimira Shamboranta mówią o tym, że ogier ten nie posiadał żadnego dolewu krwi innej rasy, a jego matką była klacz achał-tekińska o imieniu Oraz Mukhomed Khan. Mele, którego imię w języku turkmeńskim oznacza tyle co "złoty" i ma bezpośredni związek z jego umaszczeniem, wprawiał w zachwyt każdego, kto go zobaczył. Jego egzotyczny wdzięk i dumna sylwetka zamknięta w długich liniach były inspiracją dla artystów, którzy chętnie przenosili jego charaktesrytyczny wizerunek na płótno. Mimo że ogier posiadał wady typowe dla potomstwa Everdy Teleke, czyli między innymi miękką linia górna czy krótkie kończyny, to jego majestatyczna uroda sprawiała, że te niedostatki schodziły na dalszy plan. Mele został doceniony na słynnej, wszechrosyjskiej wystawie hodowlanej, na której w 1939 roku otrzymał tytuł czempiona rasy. Nawet na bardzo słabej jakości materiałach wideo z tego wydarzenia, które zachowały się do naszych czasów widać, jak nieziemsko piękny i temperamentny był to koń. Pod siodłem był trudny, miał skłonności do dynamicznego dębowania, a bardzo liche owłosienie grzywy, typowe dla koni z tej linii, utrudniały utrzymanie się na nim podczas tych niesubordynacji. Zawsze więc, wtedy gdy dosiadał go człowiek, Mele nosił na szyi pasek, który był jakimś ratunkiem dla przebywającego na jego grzbiecie delikwenta.

Meleke ur. 1938 (Mele - Beifid),
fot. z archiwum VNIIK

Mimo że po Mele uzyskano wystarczającą grupę obiecujących synów, to jednak żaden nie okazał się jego godnym następcą. Ostatnim w prostej linii wywodzącym się od niego ogierem był urodzony w Turkmenistanie Polot (Pulat), który padł w 2012 roku w Uzbekistanie, nie zostawiając po sobie potomstwa, a przynajmniej żadnego o którym wiedziałaby Księga Stadna. Polot był synem bardzo skromnie wykorzystanego w hodowli Mamedamina, wychowanka słynnej stadniny Komsomoł, który dochował się ledwie trzech źrebiąt, w tym tylko tego jednego, padłego bezpotomnie syna. Sam Mamedamin pochodził po urodzonym w Kazachstanie ogierze Makpal, wnuku Meleke. Ten ostatni był ciemno-kasztanowatym, urodzonym w 1938 roku w Aszchbadzkim Konnym Zawodzie synem Mele i Beifid, która zasłużyła się tym, że dała również wybitnego Kizyla. Meleke użyty w hodowli doczekał się kilku synów. Niestety nie zostawili widocznego śladu w rasie i tak jak wspomniałam, w 2012 roku rozdział zatytułowany "Mele" został nieodwracalnie zamknięty.

 

Kizyl ur. 1930 (Everdy Teleke - Beifid),
fot. z archiwum autorki

 

W tej sytuacji ciężar przedłużenia rodu spoczął na siwym grzbiecie najmłodszego z synów Everdy Telele - Kizyla. Ten całkowicie odmienny od ojca ogier, przyszedł na świat w 1930 roku pośród piasków Aszchabadu. Wyróżniał się sylwetką i wymiarami - był mocny, potężny, mierzył 161 cm w kłębie, co nawet w dzisiejszych czasach nie jest tak często spotykane. Znacznie skromniej i mniej wyraziście uwidocznił się jego typ rasowy, ale nadrabiał za to zdolnościami użytkowymi - bardzo dobrze biegał na torze. Kizyl zajął boks ogiera czołowego w Aszchabadzkim Konnym Zawodzie w 1935 roku, ale krył nie tylko w Turkmenii. Jego kariera hodowlana rozkwitła przede wszystkim w Kazachstanie. Najlepszym synem Kizyla (choć kwestia jego ojcostwa do dzisiaj jest sporna) okazał się Skak, który sam stał się założycielem własnej linii męskiej i o nim będzie opowiadał osobny wpis. Warto też tutaj wspomnieć o og. Kerkenzhe, który choć nigdy nie został oficjalnie wpisany do Księgi, to użyto go w hodowli i jego najwięszym osiągnięciem stała się córka o imieniu Bakkara, matka olimpijczyka Absenta. Natomiast za bezpośrednią kontynuację dziedzictwa Everdy Teleke odpowiada drugi syn Kizyla - kasztanowatej maści Khakim. Urodził się w 1938 roku w Dżambulskim Konnym Zawodzie i niestety padł przedwcześnie w wieku 10 lat. W ciągu swojego krótkiego życia pozostawił kilkadziesiąt źrebiąt, ale tylko jeden jego syn został użyty w hodowli. Mowa o Algushu, który przyszedł na świat rok przed śmiercią Khakima i odziedziczył po nim umaszczenie. Nie wdał się w ojca pod względem ilości potomstwa, dochowano się po nim zaledwie czterech potomków - ciemno-kasztanowaty Azamat był jedynym, który pchnął tę linię do przodu. Z dwóch jego najlepszych synów, to siwy Alvan sprawił, że linia Everdy Teleke rozkwitła na nowo.

 

Alvan ur. 1975 (Azamat - Lebap),
fot. z archiwum VNIIK

 

Ten urodziwy, rosły i dobrze zbudowany reproduktor przyszedł na świat w 1975 roku w turkmeńskim kołchozie "40 Years of TSSR". Charakteryzował się wspaniałą karierą wyścigową - ścigał się w Aszchabadzie przez cztery sezony, co dowodzi także jego solidnego zdrowia i odporności. Pobiegł w 22 gonitwach, z czego 11 razy zwyciężył, a w sumie 21 razy znalazł się na płatnym miejscu. Był również premiowany na wystawie w 1980 roku. Od strony matki niósł w sobie krew Almaza, Kara Mashala i wybitnej Pel. Karierę reproduktora rozpoczął w swojej macierzystej hodowli, tam też zostawił najwięcej potomstwa, ale został użyty również w stadninach: Komsomoł, "Akhal-Yurt" i Turkmenistan. Z kilku jego niezłych synów, najbardziej zasłużył się siwy Akbelek, urodzony w 1988 roku. Nie zostawił spektaktularnej ilości potomstwa, ale w tej niewielkiej grupie znaleźli się jego następcy, dzieki którym linia wydaje się być zabezpieczona przed wygaśnięciem. Jako pierwszy sięgnął po niego Geldy Kyarizov ze stadniny "Akhal-Yurt". Urodziły się tam po Akbelku cztery źrebięta - dwie klaczki i dwa ogierki, ale ich obecność nie wpłynęła na rasę w żaden sposób. Znaczący był sezon 2000 i 2001, gdy u prywatnych hodowców i w stadninie prezydenckiej przyszła na świat stawka obiecujących ogierków w postaci: Akderka, Akdagly i Aknura. Cała ta trójka została importowana z Turkmenistanu do Rosji i dzięki temu linia przetrwała. Sam Akbelek również opuścił piaski ojczyzny i trafił do rosyjskiej stadniny Geli, gdzie krył przez dwa sezony, do śmierci w 2006 roku. Dochował się tam kilku ciekawych córek i dwóch synów, których kariera hodowlana stoi na razie w martwym punkcie. Znacznie lepiej poradziła sobie wspomniana wyżej trójca.

 

Akderek ur. 2000 (Akbelek - Ellidag),
fot. A. Baboev

Urodzony w 2000 roku u prywatnego hodowcy, Akderek pochodzi od Ellidag - córki Gerdena i wnuczki Gindukusha. W Turkmenistanie nie dochował się potomstwa, a przynajmniej żadnego zarejestrowanego - ten kraj od lat już nie współpracuje z władzami Księgi Stadnej i konie rodzące się tam, nie są zgłaszane do wpisu i nie przechodzą badań DNA potwierdzających ich pochodzenie. Jako pięciolatek ogier został sprowadzony do Rosji i zainteresowali się nim prywatni hodowcy oraz stadniny: Yunav, Stanica i Geli. Obecnie jego najbardziej obiecującym synem jest siwy Batiy Khan, reproduktor w wyścigowej stajni O.A. Timchenko, który doczekał się już kilku synów, w tym doskonale biegającego Bayganata - derbisty z Krasnodaru. Innym potomkiem Akderka mającym swój niewielki udział w kontynuacji linii jest Esugei Batyr, prywatnej hodowli ogier o bardzo charakterystycznym i egzotycznym typie rasowym. Jako trzylatek trafił do rozwijającej się na Słowacji stadniny Medeus, gdzie pozostawił dwóch synów - Melqarta i Meridio. Kilka lat później w wyniku lukratywnej transakcji został sprzedany do Chin i tam w 2017 roku urodził się po nim ogierek o imieniu Dahan. Melqart z kolei został zakupiony do Czech i być może wkrótce pojawią się tam po nim źrebięta. Po niezłej karierze hodowlanej w Rosji, Akderek trafił do Kazachstanu, gdzie był wykorzystywany jako reproduktor w stadninach: Saks i Bishi. Zostawił tam kilku męskich potomków, reprezentantów rocznika 2014, 2015 i 2016. Czas pokaże czy dostaną oni szansę, by zaistnieć na arenie hodowlanej.

 

Akdagly ur. 2001 (Akbelek - Talant II),
fot. A. Baboev

 

W podobnym typie co Akderek, jest jego o rok młodszy, także siwej maści, półbrat Akdagly. Ogier urodził się w 2001 roku w turkmeńskiej stadninie im. Niyazova, czyli stajni prezydenckiej, której fundamentem stała się jedna z czołowych niegdyś hodowli - stadnina Komsomoł. Akdagly pochodzi od właśnie tam urodzonej klaczy Talant II, wnuczki słynnego Polotli. W wieku pięciu lat został sprowadzony do Uzbekistanu i zajął boks ogiera czołowego w w stadninie Uzbegim. Oprócz tego zlokalizowana w Kazachstanie stadnina "Akhal-Teke M&D" importowała do siebie w 2008 roku klacz źrebną Akdagly i w wyniku tego manewru urodził się ogier Ayrat M&D, posiadający już pierwsze, także męskie potomstwo. A sam Akdagly został użyty głównie na klaczach swego właściciela, Avaza Ismoilova i doczekał się pokaźnej grupki synów. Niestety, póki co żaden jeszcze nie został sprawdzony w hodowli.

Alam ur. 2009 (Aknur - Asama),
fot. A. Baboev

 

Trzecim z najbardziej znaczących synów Akbelka jest gniady Aknur, gniady ogier urodzony w 2001 roku w Turkmenistanie, a sprowadzony do Rosji dziewięć lat później przez E. Kishenko, właściciela stadniny "Shakh Teke". Aknur był aktywny w hodowli przez kilka sezonów, padł w wieku 15 lat, zostawiając potomstwo także w stadninie dagestańskiej, Nisa oraz Akhal, gdzie przyszedł na świat jego najlepszy syn Alam. Jako reproduktor dał on dość liczną grupę ogierków w miejscu swego urodzenia, co pozwala mieć nadzieję na zabezpieczenie tego prądu krwi w przyszłości. Przychylnym okiem spojrzeli na niego również inni hodowcy i dostał do krycia klacze u V.I. Sirotenko oraz M. Mikitova. W swojej stajni zapragnął go mieć też człowiek, bez którego Alam być może nigdy by się nie urodził, czyli wspomniany wyżej E. Kishenko. Ogier pokrył u niego pierwsze klacze w ubiegłym roku, a kilka dni temu urodził się tam jego pierwszy syn - typowy i urodziwy ogierek od Aigyuler Shakh (po Galaly).

Fokus ur. 2010 (Shayol - Karakhanum),
fot. A. Baboev

Ale oprócz Akbelka i jego trzech synów, ich dziadek Alvan dał trzy inne reproduktory, które przekazały swoje geny dalej. Jednym z nich jest turkmeńskiej hodowli Atbasar, który nigdy nie został oficjalnie uznany, ale wśród jego synów znalazł się olśniewającej urody, pięknie malowany kary Azan. Urodzony w 1989 roku w stadninie Komsomoł ogier, został sprowadzony do Francji w roku 2000. Część z jego potomstwa przyszła na świat już po jego śmierci, w wyniku inseminacji matek mrożonym nasieniem pobranym wcześniej. Niestety jak do tej pory, nie ma po nim wnuków, jego trzej synowie galopują po tym świecie bezpotomnie. Jest też Shagirt, kolejny wychowanek turkmeńskiej pustyni, którego ściągnięto do Uzbekistanu - urodziły sie po nim trzy ogiery, ale niewiadomo czy kiedykolwiek pojawią się po nich źrebięta. Kolejnym "Alvanem" jest bardzo skromnie wykorzystany Godjar, kryjący w Turkmenistanie. Z czwórki jego potomstwa, siwy, charyzmatyczny Shayol trafił w 2005 roku do Rosji i był reproduktorem głównie w nieistniejącej już stadninie "Akhalt-Service". To tam urodził sie po nim ogier Salimrashid, jednak dał tylko kilka córek, po czym został wykastrowany. Przez jeden sezon Shayol krył w wyścigowej hodowli V.I. Sirotenko i wygląda na to, że właśnie tam doczekano się po nim następcy. Jego kasztanowaty syn Fokus rozpoczął karierę hodowlaną w 2014 roku i w macierzystej stadninie dorasta po nim ciekawa młodzież. Podsumowując, choć mało liczna, to jednak linia Everdy Teleke ma się dobrze i wydaje się, że jej losy nie są zagrożone, a hodowcy będą kultywować ten rzadki, stary i wartościowy ród.

PhotoTeke(a), czyli zdjęcie dnia!

Ezis Shael,
fot. z archiwum Shael Teke

W Rosji zima zaatakowała z potężną siłą, ale korzystają na tym konie, które czerpią szczerą radość z szaleństwa w białym puchu. Jednym z nich jest debiutujący w hodowli, młody, pięcioletni ogier Ezis Shael, syn Saivana i wnuk Shaara Shael, prezentujący przed obiektywem elastyczność, siłę i wdzięk.

Linia męska og. El

"Wiatr" i "moc"... Symboliczne imię dla konia, prawda? Ogierowi, któremu je nadano, tym samym wywróżono zapisanie się na kartach historii, choć jak w przypadku wielu słynnych koni achał-tekińskich, nie była to wcale droga oczywista i prosta. Mowa o reproduktorze o turkmeńskim imieniu El. Jego ród męski został ustanowiony mniej więcej w tym samym czasie, co opisywana przeze mnie ostatnio linia Toporbaia, najlepszego potomka słynnego Mele Khadji Nura. El pochodził po pozostającym w cieniu, innym synu tego ostatniego - og. Tugurbai. Pozwolę sobie umieścić tu fragment charakterystyki omawianego wcześniej rodu, gdyż El i Toporbai mają wspólną historię:

"Linia Toporbaia została ustanowiona w roku 1955, w toku prac nad V tomem Księgi Stadnej, gdzie pierwszy raz opisano ją jako samodzielny ród. W tomach III i IV, spotykamy wzmianki o Topobaiu jako reproduktorze wyróżniającym się w hodowli i wielce rokującym na przyszłość. Linię tę wyodrębniono z rodu og. Baba Akhun, zarejestrowanego pod numerem 1a, będącym pierwszym z alfabetycznej listy 10 wybitnych reproduktorów, które wywarły znaczący wpływ na hodowlę, ale padły przed wydaniem pierwszego papierowego tomu Księgi Stadnej. Ogier ten urodził się w roku 1909 i był siwej maści wnukiem słynnego Boinou. Krył w stadninie w Aszchabadzie, niestety wcześnie padł i zostawił niewiele potomstwa. Najlepszym potomkiem Baba Akhuna był og. Mele Khadji Nur, od klaczy achał-tekińskiej nieznanego pochodzenia. Co do daty urodzenia istnieją pewne wątpliwości, niektóre dokumenty podają rok 1910, ale jeśli prawdą jest, że jego ojciec urodził się w roku 1909, to jest to opcja niemożliwa. Funkcjonuje też wersja, że to w dacie urodzenia Baba Akhuna widnieje błąd i tak naprawdę przyszedł on na świat dziesięć lat wcześniej, czyli w 1899 roku. Mele Khadji Nur wyróżniał się nadzwyczajnymi możliwościami wytrzymałościowymi do pokonywania długich dystansów, a źrebięta dawał typowe, urodziwe, lekkie i w długich liniach. Dośc wcześnie został sprzedany do Uzbekistanu, a dokładniej do Khivy i stąd wziął się jego przydomek "Khivian". Jeździł na nim rewolucjonista, słynny jomudzki serdar Djunaid Khan. Zanim jednak ogier opuścił Turkmenię, zostawił kilku bardzo obiecujących synów - Tugurbaia, Bek Nazara, Dor Depela oraz najlepszego z nich - Toporbaia".

Ojciec Ela przyszedł na świat w 1920 roku na terenie Turkmenii, był maści karej i miał 157 cm w kłębie, przy obwodzie nadpęcia wynoszącym 19,5 cm. Z Toporbaiem pochodzili po tym samym ojcu, natomiast matką Tugurbaia była klacz o imieniu Shikhli Nur Kazi, córka Vorona. Ogier przejawiał wyjątkowy talent do ścigania się na długich dystansach.

247 Tugurbai ur. 1920 (Mele Khadji Nur - Shihkli Nur Kazi po 3a Voron),

fot. z archiwum VNIIK

Był większy, charakteryzował się lepszym kośćcem i eksterierem niż Toporbai. Posiadał wady budowy tylnych kończyn i zwyrodnienia stawów, jednak te niedostatki budowy nie przeszkodziły mu w zajęciu boksu ogiera czołowego w Aszchabadzkim Konnym Zawodzie, do którego został zakupiony w 1925 roku. Nie zdobył jednak przez to tak wielkiego uznania jako reproduktor jak jego starszy brat i nie dostawał do krycia najlepszych klaczy. W Księgach Stadnych zapisana jest zaledwie garstka jego potomstwa, spośród którego najcenniejszym potomkiem jest główny bohater tego wpisu - El.

100 El ur. 1932 (Tugurbai - Elkab po Mele Kush), 

fot. z archiwum VNIIK

Ten złoto-jeleniej maści ogier przyszedł na świat w Aszchabadzkim Konnym Zawodzie w 1932 roku i charakteryzował się bardzo ciekawym i wartościowym pochodzeniem. Ze strony ojca spotykamy wspomniane wcześniej odgałęzienie linii Baba Akhuna, a po stronie matki mamy do czynienia z bezcenną krwią Mele Kusha i Boinou, który w rodowodzie Ela pojawia się trzykrotnie - raz u ojca i dwukrotnie u matki, co daje nam inbred w formule V; III - V.

W III tomie Księgi Stadnej, jej autor - M. Belonogov wspomina Ela jako jednego z bardziej obiecujących wnuków Mele Kusha, który podobnie jak ojciec i słynny dziadek został wcielony do grupy reproduktorów w stadninie aszchabadzkiej. Opisuje go jako lekkiego, urodziwego konia w bardzo dobrym typie i poprawnej budowy, o suchych kończynach i długich pęcinach, chociaż niepozbawionego pewnych wad - między innymi wąskiej klatki piersiowej i puchnących stawów. Spowodowane mogło być to niedożywieniem (w wieku dwóch lat El był w słabej formie) i nadmiernymi obciążeniami treningowymi. Miał ładną w kształcie głowę osadzoną jednak na zbyt krótkiej szyi, mocny zad i prostą jak stół linię górną oraz bardzo długą kłodę. Jedną z jego najwspanialszych cech był przepiękny ruch oraz charakter - mimo dużego temperamentu był niezwykle łagodny w stosunku do człowieka, a zwłaszcza do dzieci, które traktował z ostrożnością i delikatnością - zostawały z nim same, a on nad nimi czuwał.

Na torze El radził sobie bardzo dobrze, wygrał wiele gonitw i ustępował wtedy jedynie wybitnej klaczy wyścigowej (a później hodowlanej, która założyła własną linię) Pel. Na dystansie 2400 m, El osiągnął rezultat 2:24, podczas gdy najszybsza rasa na świecie, czyli konie pełnej krwi angielskiej, pokonywały tę odległość w czasie 2:05.

1524 Enysh ur. 1964 (Peren - Elan po El),

fot. z archiwum VNIIK

Wzięty do hodowli zaznaczył się przede wszystkim jako ojciec bezcennych klaczy-matek, których dziedzictwo jest obecne w rasie po dziś dzień. Wiele z potomstwa Ela zostało sprzedanych lub przekazanych armii jako remonty wojskowe podczas II wojny światowej i ślad po nich zaginął. Do roku 1945 pozostała tylko trójka źrebiąt po Elu - ogier Enilmez, który nigdy nie został oficjalnie wpisany do ksiąg oraz dwie wybitne klacze - Elan i Elmik. Oprócz nich na kartach historii zapisały się także:

• Egoza (matka epokowego Fakirpelvana, założycielka własnej linii żeńskiej)
• Elan (czempionka rasy, matka 17tu źrebiąt i babka takich koni jak: Edigen, Elbek, Elsona czy Elzada) 
• Elin (cała dynastia bardzo dobrych córek w stadninie Komsomoł, babka słynnych reproduktorów - Farfora i Serdara),
• Elmik (matka wspaniałych klaczy - Kagyz i Karali; babka epokowych koni jak - Sabyrli, Kambar, Kaplya, Kepele, Senagat; prababka reproduktora Gumdaga, szeroko użytego w Dagestanie) 

Dziedzictwo Ela w postaci synów przedstawia się wręcz krytycznie i o mały włos, a linia ta zniknęłaby w odmętach historii. Został po nim tylko jeden syn. Następcą z konieczności okazał się skaro-gniady ogier o imieniu Enilmez urodzony w 1950 roku w Aszchabadzkim Konnym Zawodzie, syn klaczy Kartina sprowadzonej z Kazachstanu, w której rodowodzie łączyły się prądy krwi Toporbaia i Dor Bairama. Jedyny kontynuator rodu także miał dużo szczęścia, bo doczekał się on również tylko jednego jedynego syna i potomka w ogóle, którym był gniady ogierek o zobowiązującym imieniu Almaz ("Diament") i to tylko dzięki niemu linia Ela odrodziła się i przetrwała do naszych czasów. Almaz urodził się na obszarze turkiestańskiego okręgu wojennego, gdzie w grupie koni remontowych dla wojska, znajdowała się jego matka Mantiya. Tam pokryto ją Enilmezem i w 1957 roku przyszła na świat jedyna nadzieja na podniesienie się rodu Ela z kolan. Początkowo Almaz był trenowany w kierunku sportu, próbował go nawet sam Sergiey Filatov, który z innym koniem achał-tekińskim, Absentem, wywalczył indywidualne złoto olimpijskie w ujeżdżeniu w 1960 roku.

682 Almaz ur. 1957 (Enilmez - Mantiya), 

fot. z archiwum A. Klimuka

Dobre zdolności użytkowe, konkretne jak na konia achał-tekińskiego wymiary (163-165-178-19,5 cm) oraz widoczne na pierwszy rzut oka podobieństwo do Ela sprawiły, że Almazem zainteresował się wybitny hodowca, specjalista i miłośnik rasy, Vladimir Shamborant. Zabrał młodego ogiera do rozwijającej się właśnie stadniny w Tiersku i od razu umieścił go w stajni ogierów czołowych. W Rosji doceniono Almaza na wystawie hodowlanej, gdzie został czempionem w 1961 roku i wtedy też urodziło się po nim pierwsze potomstwo. W czasie swojej trwającej 10 lat kariery reproduktora, Almaz zostawił po sobie 34 zarejestrowane źrebięta. Jest to stosunkowo mało, ale w tej grupie znalazło się kilku jego synów, którzy z powodzeniem rozprzestrzenili geny ojca, ocalając je od zapomnienia. Almaz najwięcej krył w Tiersku, ale był używany także w kilku turkmeńskich kołchozach, gdzie przyszło na świat jego ostatnie potomstwo. Główną rolę w hodowli odegrało pięciu jego synów - mowa o ogierach: Fakel, Gindukush, Bakhar, Mag i Akhal. Każdy (z wyjątkiem Fakela, którego wpływ był najmniejszy i którego krew przestała krążyć w rasie na początku lat 90. ubiegłego wieku), zapoczątkował własną odnogę rodu, która istnieje po dziś dzień.

871 Gindukush ur. 1966 (Almaz - Gyarsashly po Erkus),

fot. z archiwum A. Klimuka

Krew Almaza jest dzisiaj najszerzej reprezentowana przez potomków jego wnuka - og. Sovkhoz II (po Gindukush), którego linia męska, mimo że oficjalnie utworzona w 2005 roku, przez wielu czołowych hodowców nie jest uznawana i traktowana jedynie jako odgałęzienie wyjściowego rodu Ela. Sovkhozem zajmę się jednak w osobnym poście. 

Inni synowie wyhodowanego w Tiersku Gindukusha, którzy mają swoich reprezentantów w obecnych czasach, to: Kemal i Karasukhum. Istnieje jednak pewna teoria, która głosi, że ten ostatni był tak naprawdę po og. Etmek (Yatmek), synu wyrzuconego z rasy Agata (opowiedziałam jego historię w innym wpisie) i Karasukhumowi przypisano ojcostwo Gindukusha tylko po to, by krew Agata mogła krążyć dalej.

1195 Ekemen ur. 1991 (Kemal - Elan po Vatanchi),

fot. z archiwum stadniny "Akhalt-Service"

Wyhodowany w turkmeńskim kołchozie "Kommunizm" Kemal posiadał bardzo specyficzny rodowód - zarówno jego matka, jak i ojciec pochodzili po Almazie. Ogier zostawił garstkę potomstwa, a najbardziej znanym i zasłużonym z nich był Ekemen maści perlino, który urodził się w Uzbekistanie. Jako czterolatek zajął boks czołowego w rosyjskiej, nieistniejącej już, stadninie "Akhalt-Service", gdzie krył przez 12 lat zostawiając 30 źrebiąt. W 2008 roku został sprzedany na Słowację, do powstającej wtedy stadniny "Medeus" - pokrył skutecznie kilka tamtejszych klaczy, a jego ostatnim źrebięciem jest urodzony w 2011 roku ogierek Eolo sprzedany do Tajlandii.

Spośród synów Ekemena największy wkład w utrzymanie linii mają urodzone w Rosji ogiery Asket i Oreol - wychowankowie stadniny "Akhalt-Service". Asket przyszedł na świat w 1999 roku, a jego matką była Akgozel, córka og. Kerzi, która oprócz Asketa dała kilka innych cennych przedstawicieli rasy, m.in. uznanego reproduktora Aksuma. Sam Asket zostawił znikomą liczbę potomstwa, ale paradoksalnie to głównie dzięki niemu ród Ela wciąż istnieje. Ogier ten rozpoczął karierę hodowlaną w 2004 roku w rodzimej stadninie i tam też dał trzy źrebięta, w tym jednego ze swoich następców - og. Paolo. W 2008 roku został sprzedany na Słowację do stadniny Alania, gdzie w 2013 roku doczekał się obiecującego syna o imieniu Aslambek, zaczynającego pełnić obowiązki reproduktora we Francji. W 2009 roku w stadninie "Medeus", urodził się ogierek Paladin, który przybył na Słowację w łonie matki - kl. Premiya, importowanej z Rosji i póki co doczekał się jednego syna, który może zostać wykorzystany w hodowli.

1372 Asket ur. 1999 (Ekemen - Akgozel po Kerzi),

fot. z archiwum stadniny "Alania" 

Trzynastoletni Paolo, który jest pełnym bratem Paladina, doczekał się jak na razie czterech synów -  w Czechach i na Węgrzech, z czego jeden - Jaspis już ma swoje pierwsze potomstwo - w ubiegłym roku urodził się po nim ogierek, któremu nadano imię Apollo. Można więc stwierdzić, że z tej strony dziedzictwo Ela jest zabezpieczone odpowiednią pulą genów. Wracając do synów Ekemena, drugim po Askecie, który odpowiada za utrzymanie tej krwi w obiegu jest Oreol. Ogier ten urodził się w 2002 roku, niestety przedwcześnie padł w wieku pięciu lat, wkrótce po sprzedaży do rosyjskiej stadniny "Nisa". Oreol zostawił zaledwie czwórkę źrebiąt - dwie klacze i dwa ogiery, z których Inal Nisa radzi sobie w hodowli całkiem nieźle mając już trzech synów. Jeden z nich - kary dwuletni ogierek Malakhit Nisa jest własnością KSK Uspenskiy, specjalizującego się w treningu sportowym koni achał-tekińskich, można więc mieć nadzieję na oglądanie go w przyszłości na sportowych arenach. Ogierem po Ekemenie, który zostawił dziedzictwo w postaci męskiego potomstwa jest także ciemno-kasztanowaty, pięknie i symetrycznie malowany Devonshir. Urodził się w 1997 roku, od stawropolskiej klaczy Dogadka, córki Dornazarbeka, a jego hodowcą jest tak samo jak w przypadku Asketa i Oreola - stadnina Akhalt-Service. W 2004 roku przyszedł na świat jego jedyny syn Dinar, nie posiada on jednak zarejestrowanego potomstwa.

Medeo ur. 2010 (Ekemen - Martinika po Pirakhmed),
fot. A. Baboev

Najmłodszym wykorzystanym w hodowli synem Ekemena jest Medeo maści perlino. Urodził się  2010 roku na Słowacji, po sprzedaży ojca do stadniny "Medeus". Od strony matki, wyhodowanej w Stawropolskim Konnym Zawodzie Martiniki, Medeo niesie w sobie niezwykle wartościową krew Pirakhmeda, Adata i Orlana. Na chwilę obecną ogier ma dwójkę zarejestrowanego potomstwa - są to ogierki urodzone w 2017 roku - Mahatma Styr-Eha oraz Menelao. Czy dostaną swoją szansę w hodowli? Czas pokaże.

1057 Dorkush ur. 1984 (Karasukhum - Sabyrli po Sektor),
fot. z archiwum VNIIK

Drugim po Kemalu potomkiem Gindukusha, który zostawił ślad w rasie był ogier Karasukhum. Tak jak pisałam kilka akapitów wyżej, według niektórych hodowców będących blisko Vladimira Shamboranta, Karasukhum w rzeczywistości był wnukiem Agata, którego podstępem i z zazdrości o sukcesy, wyrzucono z rasy achał-tekińskiej. Jak było naprawdę, już się jednak nie dowiemy. Pewne jest natomiast, że Karasukhum urodził się w 1978 roku w sowchozie "Leningrad" niedaleko Aszchabadu, a jego matką była Karasar, która w swej karierze hodowlanej dała kilka niezłych źrebiąt z Gadyrem, Melekushem, Gran i Karakyz na czele. Pierwszy rocznik potomstwa Karasukhuma przyszedł na świat w 1984 roku i w nim znalazł się jego przyszły i jedyny następca, którego nazwano Dorkush. Oprócz niego Karasukhum zostawił kilkanaście źrebiąt, w tym dwie dobre klacze - Sabrinę i Sulgun. Matką Dorkusha była fenomenalna Sabyrli, córka Sektora, która dała dwie świetne córki i niezłego syna - cała trójka miała swój znaczący udział w hodowli. Karierę reproduktora Dorkush rozpoczął w 1990 roku w rosyjskiej stadninie Chagorta i spędził tam dziewięć sezonów.

1335 Alvan ur. 1999 (Dorkush - Aita po Garem),
fot. V. Osovskiy

Najcenniejszym synem Dorkushem wydaje się być urodzony w Chagorcie właśnie, gniady Alvan. Jako dwulatka kupiła go słynna stadnina "Shael" i tam spędził większość swego życia. Główny hodowca tamże, Leonid Babaev, który był uczniem Vladimira Shamboranta, sięgnął po tego ogiera zapewne ze względu na jego domniemane pokrewieństwo z kontrowersyjnym Agatem. Alvan nie zostawił licznego potomstwa, jednak w tej grupie ma już swoich następców. W ostatnim roczniku źrebiąt po nim (2019) dorasta aż czterech jego synów od cennych matek, co daje ogromne pole manewru w przyszłości. Fakt ten cieszy tym bardziej, że Alvan padł latem ubiegłego roku. W "Shael" już trzeci sezon kryje jego syn Adair Shael, a rosną kolejni pretendenci do roli spadkobiercy Alvana. W innej rosyjskiej stadninie - "Shakh Teke" w 2020 roku urodziło się pierwsze źrebię po innym synu Alvana - debiutujący w hodowli Alisher Shael doczekał się córki, a od tego sezonu będzie używany także w swojej macierzystej hodowli. Potomstwo w postaci trzech ogierów ma także inny wychowanek "Shael" - Asaf Shael znajdujący się obecnie w prywatnych rękach, a stacjonujący w Kazachstanie.

Chirchiq AAA ur. 2012 (Daimir - Chilga po Karaburgut),
fot. A. Baboev

Nie tylko Alvan ma swój udział w rozwoju linii swego praprapradziadka. W Chagorcie w 1993 roku, urodził się także inny spektakularny syn Dorkusha - Daimir. Ten złocisto-jeleniej maści ogier o bardzo wyrafinowanym typie rasowym nie posiada jednak potomstwa w Rosji. W wieku siedmiu lat trafił do Europy, a konkretnie do niemieckiej stadniny "Classic Performance" zajmującej się hodowlą i treningiem koni achał-tekińskich oraz arabskich do rajdów długodystansowych. Daimir zostawił około 20 źrebiąt - oprócz Niemiec jego potomstwo jest także w Holandii, Francji czy Wielkiej Brytanii. Spośród jego synów najbardziej znanym i jak na razie jedynym używanym w hodowli jest urodzony w "Classic Performance" Chirchiq AAA. Urodziwy i typowy ogierek w wieku zaledwie 7 miesięcy został sprzedany do Estonii, do najprężniej działającej tam hodowli "Akhal-Teke EST". W 2017 roku urodziły się po nim pierwsze, obiecujące źrebięta. Kilka sztuk jego potomstwa trafiło do Szwecji, Holandii i Bułgarii, a w macierzystej stadninie dorasta 9 jego synów i stawka klaczek. Oprócz Alvana i Daimira, Chagorta wyhodowała jeszcze jednego ogiera po Dorkushu, który został wykorzystany w hodowli. Mowa o Gasparze, który doczekał się dwóch ogierków, ale nie wiadomo czy kiedykolwiek pojawi się od nich potomstwo. Jest także Farid, urodzony w stadninie Nemoshkalova, posiadający w tej chwili trzech synów, siedmiu wnuków i dwóch prawnuków, a także Altair - poczęty w Rosji, ale urodzony już na terenie Francji z jednym potomkiem na koncie.

Gazomet w Stawropolskim Konnym Zawodzie - wnuk Dorkusha ze strony matki,
fot. A. Baboev

Ale Dorkush to nie tylko ogiery, ale także cenne i uznane klacze hodowlane. Dał szereg bardzo dobrych matek, których potomstwo sprawdziło się na torach wyścigowych i w dalszej hodowli. Jedną z jego najbardziej zasłużonych córek jest Adel, wyhodowana w Chagorcie, a zakupiona przez znaną stadninę Nemoshkalova, gdzie Dorkush spędził swoje ostatnie lata. Adel, która padła w 2017 roku, przez 21 lat swojego życia dała 14 źrebiąt, w tym kilka wartościowych córek - między innymi Arfę Nemo - znajdującą się w TOP10 sezonu wyścigowego 2008 i matkę bardzo dobrze biegających koni. Inną zasłużoną córką Dorkusha jest Alushta, matka oaksistki Amudarii Nemo, która sama zdążyła dochować się już utytułowanego potomstwa. Na stałe w dziejach rasy zapisała się także Gaza, matka wybitnego reproduktora Gazometa. 

Kolejną odnogą wywodzącą się od Almaza jest odgałęzienie, które zapoczątkował kasztanowaty Bakhar, urodzony w 1963 roku w Tiersku syn kl. Barok (po Karlavach). W rodzimej stadninie nie znalazł zbyt wielkiego uznania i przyszło tam na świat tylko jedno źrebię po nim. Mimo połączenia Bakhara z jedną z najlepszych ówczesnych tierskich matek - mowa o Guldjakhan, ich syn - ogierek Goktash nie spełnił oczekiwań i nie został użyty w hodowli. W tej sytuacji Bakhar trafił do turkmeńskiego kołchozu "40 Years of TSSR" i choć nie zostawił imponującej liczby potomstwa, to wśród dwunastu jego potomków, wytypowano czterech synów mogących przedłużyć jego dziedzictwo. Dwóch z nich podołało temu zadaniu. Byli to: Shakhi oraz Yunus, urodzeni odpowiednio w 1973 i 1972 roku. Obaj wywodzili się ze znakomitej rodziny żeńskiej kl. Pel.

1393 Bakhtiyar ur. 1993 (Shakhi - Benidjan po Kemer),
fot. z archiwum VNIIK

Pierwszy z nich, Shakhi, krył w miejscu swojego urodzenia, a także w innym turkmeńskim kołchozie, zostawiając pięciu synów wykorzystanych w dalszej pracy nad linią Ela. Spośród nich, męskie potomstwo wartościowe dla rasy, pozostawili Talvas i Bakhtiyar. Talvas urodził się w 1989 roku, w kołchozie "40 Years of TSSR", od kl. Pergul, która podobnie jak sam Shakhi, pochodziła po Bakharze. Talvas był więc bardzo blisko zinbredowany na Almaza. Jako reproduktor został wykorzystany dość skromnie, zostawił ledwie garstkę źrebiąt, w tym trzech synów, z których jeden - Germav jest aktywny w hodowli i dochował się jak do tej pory pięciu potencjalnych następców. Drugi ze wspomnianych synów ogiera Shakhi - Bakhtiyar, jest znacznie barwniejszą i zasłużoną postacią na arenie hodowlanej. Przyszedł na świat w kołchozie "Turkmenistan" - Shakhi dał tam tylko jedno, właśnie to źrebię i został skojarzony z klaczą, która tak samo jak w przypadku Talvasa, również niosła w sobie krew Almaza. Zatem przecudownej urody, czarny jak smoła Bakhtiyar, też ma w swoim rodowodzie cenny inbred na tego ogiera. Urodził się w 1993 roku, przez kilka sezonów biegał z sukcesami na torze w Aszchabadzie, a na początku lat dwutysięcznych trafił do Rosji. Znalazł tu uznanie w oczach wielu hodowców - sięgnęli po niego między innymi: V. I. Sirotenko, O.A. Timchenko, I.G. Kulygin oraz stadniny Akhal, Tekinski Legion, Yulduz czy Nisa... Padły w 2017 roku reproduktor, zostawił po sobie jak do tej pory 40 źrebiąt, w tym kilkunastu synów. Sprawdzony w hodowli, póki co został jedynie Bagdad, po którym przyszły na świat trzy ogierki, ale można mieć nadzieję, że potencjał innych, młodych synów Bakhtiyara zostanie wykorzystany przez hodowców w niedalekiej przyszłości.

1224 Madras ur. 1982 (Yunus - Mashuk (Maili) po Kristall),
fot. z archiwum VNIIK

Drugim wspomnianym wyżej synem Bakhara, który zostawił ślad po sobie w rasie achał-tekińskiej był jeleniej maści Yunus. Urodzony w 1972 roku ogier pochodził od klaczy Melepel - córki Tebita (Czempiona rasy z 1944 roku) oraz wybitnej Pobedy (Birgut - Pel). Jako kilkulatek Yunus trafił do Europy, a konkretnie do Niemiec i finalnie pozostawił po sobie dwa ogiery wykorzystane w dalszej hodowli. Byli to: Yunuvich urodzony we Francji oraz Madras, który przyszedł na świat w Niemczech, a jako czterolatek wyemigrował do USA. Po Yunuvichu pokazał się jedynie Absakal, obecnie wałach, który przed kastracją doczekał się dwóch synów - na razie jednak niewykorzystanych w hodowli. Z kolei Madras może pochwalić się ogierem Peiter, zakupionym później przez plemię Nez Perce, gdzie doczekał się syna o imieniu Nez Perce Dreamer. Ten złoto-izabelowaty reproduktor zaznaczył swą skromną obecność jedynie w swoich córkach, które są matkami w amerykańskiej hodowli Amrity Ibold.

996 Mag ur. 1970 (Almaz - Makhim po Meleke),
fot. z archiwum VNIIK

Kolejnym synem Almaza, który odegrał rolę w kontynuacji rodu Ela jest ogier, któremu nadano imię Mag. Urodził się w 1970 roku w turkmeńskim kołchozie "Kommunizm" przemianowanym później na sowchoz im. M.I. Kalinina. Mag był niewysokim, dość kompaktowym przedstawicielem rasy, bez wyraźnie zaznaczonego typu. Pochodził od klaczy w której rodowodzie blisko spotykałysię dwa cenne dla hodowli reproduktory - Mele oraz Tillya Kush. Kariera hodowlana Maga była nad wyraz skromna. Zostawił po sobie kilka córek i synów, z których dwóch doczekało się własnego potomstwa. Mowa o Gandymie i Sumbarze, urodzonych odpowiednio w 1980 i 1978 roku. Pierwszy z nich dał jedno jedyne źrebię - ogierka nazwanego Keimirkyor, który niestety również nie miał zbyt wiele szczęścia pod względem kariery reproduktora. Dwóch jego synów nie doczekało się potomstwa, w hodowli jest obecna tylko jedna jego córka zasilająca stado matek w uzbeckiej stadninie Avaza Ismoilova.

1283 Sugun ur 1987 (Sumbar - Ssora po Sport),
fot. z archiwum M. van Kasteren

O mały włos, a również drugi syn Maga - Sumbar - pogrzebałby szanse na przedłużenie rodu. Starszy od Gandyma o dwa lata gniady ogier, przyszedł na świat w sowchozie im. M.I. Kalinina i charakteryzował się błyskotliwą karierą wyścigową. Biegał w Aszchabadzie przez pięć sezonów, biorąc udział w 37 gonitwach, z czego 10 razy zwyciężył. Zajął także drugie miejsce w aszchabadzkim Derby. Doceniono też jego urodę, gdyż plasował się w czołówce na wystawie w 1984 roku. Krył niewiele i doczekał się dwóch wykorzystanych w hodowli synów, z czego tylko jeden został użyty szerzej. Mowa o ciemno-gniadym Sugunie, urodzonym w 1987 roku w Turkmenistanie, który jako młody koń został sprowadzony do Europy i najwięcej potomstwa zostawił w Luksemburgu, ale także w Niemczech, Francji, Belgii i na Litwie. Jego długoletnim domem, aż do śmierci w 2010 roku, była stadnina należąca do Michele van Kasteren, która uzyskała od niego kilkadziesiąt źrebiąt, w tym całą plejadę synów dających nadzieję na ocalenie tych genów od zapomnienia. Sam Sugun był bardzo urodziwym, egoztycznym w swej urodzie i typie, suchym ogierem o potwierdzonej dzielności użytkowej, gdyż próbowany był w rajdach długodystansowych do 120 km. Oprócz kilku synów, którzy sami już z powodzeniem działają w hodowli, Sugun dał przepiękne córki, którym przekazał swoją unikatową urodę.

1751 Sha Nameh vK ur. 2005 (Sugun - Gar po Kambar),
fot. A. Baboev

Pośród męskich potomków Suguna, którzy przekazali swe geny dalej, największym rozmachem może pochwalić się stacjonujący we Francji Smele Leylek vK, posiadający już własne wnuki. Jego synowie - sprzedany do Norwegii Shideyli vK oraz maści perlino Yunnan Gush Asman AT w grupie swych żrebiąt mają już być może następców. Do Szwajcarii trafił startujący w WKKW Sotshi, po którym tamże pojawiło się potomstwo w postaci klaczki i ogierka. Natomiast kryjący we Francji Sha Nameh vK jest dopiero na początku kariery hodowlanej. Oprócz nich, Sugun zostawił po sobie jeszcze dwa reproduktory - Sugana vK i Syr Daryę Asman AT - uzyskano od nich po jednym synu. 

Ostatnim ogniwem scalającym łańcuch powiązań pomiędzy synami Almaza, a także zamykającym historię Ela w tym wpisie, jest ogier o symbolicznym imieniu Akhal. Ten kary reproduktor urodził się w 1971 roku w sowchozie im. M.I. Kalinina od kl. Totykush charakteryzującej się doskonałym pochodzeniem (Kara Mashal x Toporbai).

861 Akhal ur. 1971 (Almaz - Totykush po Kara Mashal),
fot. z archiwum VNIIK

 

Po trwającej cztery sezony i obfitującej w zwycięstwa oraz płatne miejsca karierze na torze, Akhal rozpoczął obowiązki reproduktora w kilku turkmeńskich kołchozach i sowchozach, między innymi w miejscu swego urodzenia - sowchozie im. M.I. Kalinina, gdzie krył w sposób naturalny, w tabunie. Z około trzydziestki źrebiąt po nim, do hodowli wytypowano trzech jego synów. Niestety nadziei w nich pokladanych nie spełnił żaden. Najbardziej znanym jest jeden z pierwszych jego potomków, urodzony w 1979 roku, w sowchozie im. M.I. Kalinina, kary Arkadag. Zostawił on dwóch synów, którzy jednak nie dokonali w hodowli niczego spektakularnego: Atilar, mimo że krył w turkmeńskiej stajni prezydenckiej dochował się tylko dwóch ogierków - żaden z nich nie zajął boksu ogiera czołowego, z kolei Arkadag (nazwany tak na cześć swego dziadka), dał jednego syna o imieniu Otis, ale stało się to już na terenie Chin, gdzie został sprzedany w 2010 roku. 

 

Obecność Arkadaga w rasie zapewniły tylko córki, z których kilka zalśniło na scenie hodowlanej dość wyraźnie. Do najbardziej zasłużonych należy zaliczyć: Dunyę (matkę cenionych reproduktorów - Dogana, Dargana i Duburlana oraz babkę Dartaia dającego konie sprawdzające się na torze), Gugush (matkę kl. Gulrukh - wieloletniej matki stadnej w stadninie Avaza Ismoilova w Uzbekistanie), Gulzadę (matkę niezłych klaczy hodowlanych - Gaiane i Marzanat) oraz Yalkym (matkę zasłużonego reproduktora Galaly, którym tym samym jest inbredowany na Ela, gdyż po mieczu jest prawnukiem Sovkhoza II). Bracia Arkadaga - Parasat i Karakush, pomimo uzyskania od nich pewnej liczby męskiego potomstwa, niestety nie okazali się kontynuatorami linii.

Tak jak pisałam na początku tego wpisu, ród Ela najprężniej rozwinął się dzięki ogierowi Sovkhoz II. Dziś jest to jedna z najpopularniejszych i najobszerniejszych linii, a także jedna z najlepszych pod względem sukcesów pokazowych i wyścigowych. Konie wywodzące się od Ela, ale bez udziału Sovkhoza II w rodowodzie to niewielka część populacji. Tym bardziej warto ją pielęgnować oraz rozwijać i całe szczęście, że są osoby, którym bardzo na tym zależy.